Planetet

PLUTONI

Plutoni' rrotullohet përtej orbitës Neptunit. Ai është shumë më i vogël së çdo planat zyrtar dhe klasifikohen tani si një Dwarf Planet = planat xhuxh. Plutoni është më i vogël së shtatë prej hënave të Sistemit Diellor (Io, Europa, Ganymede, Callisto, Titan dhe Triton).

Në mitologjinë Romakë, Pluto (greqisht: xhehnem) është zot i botës së krimit.

Plutoni u zbulua në 1930 nga një aksident më fat. Llogaritja e cila më vonë doli të jetë në gabim, kishte parashikuar një planat përtej Neptunit, bazuar mbi mocionet e Uranit dhe Neptunit. Dukë mos e ditur gabimin, Clyde W. Tombaugh në Observatorin Lowell në Arizona bëri një studim shumë të kujdesshëm në qiell, nëpërmjet të cilit u gjend Plutoni.

Pas zbulimit të Plutonit, ishte e vendosur shpejt së Plutoni është shumë i vogël për të qënë planat, dhe se orbita e tij ishte komplet ndryshe nga ajo e planetëve tjerë. Kërkimi për Planetin X ka vazhduar, por asgjë nuk u gjet. Nuk ka asnjë Planet X por kjo nuk do të thotë së atje nuk ka objekte të tjera, vetëm së nuk janë relativisht të mëdha, siç është supozuar të jetë Planeti X. Në tani e dimë së ka një numër shumë të madh të objekteve të vogla në Brezit Kuiper përtej orbitës Neptunit, disa objekte janë afërsisht të njëjtën madhësi si Plutoni.

Plutoni nuk është vizituar akoma nga një anije apo satelitë. Edhe teleskopi Hubble mund zgjidhë vetëm karakteristikat më të madha në sipërfaqen e tij. Anija e quajtur Nëw Horizons filloi udhëtimin e saj në Janar 2006për të shkuar tek Plutoni, nëse gjithçka shkon mirë, ajo duhet të arrijë tek Plutoni në 2015.

NEPTUNI

 Neptuni është planeti i tetë në sistemin diellor. Është emërtuar sipas Neptunit, perëndia romake e detit dhe ujit të rrjedhshëm.

Neptuni është planeti i tetë për largësinë nga Dielli në Sistemin tonë Diellor. Me zotit romak të detrave, ai është planeti i katërt më i madh nga diametri dhe i treti më i madh nga masa. Neptuni është 17 herë më shumë se masa e Tokës dhe është pak më masiv se Uran saj pranë me dy, e cila është 15 masat e Tokës dhe jo si i dendur. Në mesatare, Neptun orbita Dielli në një distancë prej 30,1 AU, përafërsisht 30 herë distancën Tokë-Die astronomike është simboli i saj, një version i stilizuar e Trident zot të Neptuni.

I zbuluar më 23 shtator 1846, Neptun ishte i planetit të parë gjendet duke parashikim matematikore në vend se nga vëzhgimi empirik. ndryshime të papritura në orbitën e Uran çoi Aleksis Bouvard të nxjerr një përfundim që orbitën e saj ishte subjekt i trazim gravitacionale nga një planet të panjohur. Neptuni është vërejtur më pas nga Johann Galle brenda një shkalle të pozicionit të parashikuara nga Urbain Le Verrier, dhe hëna e saj më e madhe, Triton, u zbulua menjëherë pas kësaj, ndonëse asnjë nuk kishte mbetur ne planetit 12 hënave të ishin vendosur teleskopikisht deri në shekullin e 20. Neptun eshte vizituar nga vetëm një anijen, eksplorator 2, i cili fluturoi nga planetit më 25 gusht 1989.

Neptuni është e ngjashme në përbërje të Urani, dhe të dy kanë kompozime që ndryshojnë nga ato të gjigantët më të mëdha të gazit Jupiteri dhe Saturni. atmosferë të Neptuni, ndërsa të ngjashme me Jupiteri dhe Saturni në se është e përbërë kryesisht nga hidrogjen dhe helium, së bashku me gjurmë e hidrokarbureve dhe ndoshta azotit, përmban një proporcion të lartë të "shërbime" të tilla si uji, amoniak dhe metan. Astronomët ndonjëherë kategorizimin Urani dhe Neptuni si "gjigantët akull" me qëllim për të theksuar këto dallime. e brendshme të Neptuni, si ajo e Uran, është i përbërë kryesisht nga shërbime dhe rock. Gjurmët e metan në rajonet e outermost në llogari pjesë për daljen e blu të planetit.

URANI

Urani është i përbërë kryesisht nga shkëmb dhe shërbime të ndryshme, më vetëm rreth 15 % hidrogjen dhe pak helium. Urani dhe Neptuni janë shumë të ngjashëm më bërthamën e Jupiterit dhe Saturnit më hidrogjen të lëngshëm dhe metalik. Dukët së Urani nuk ka një bazë shkëmborë si Jupiteri dhe Saturni, por më tepër materiali i tij është pak i shpërndarë uniformisht.

Urani është planeti i 7-të nga dielli dhe i 3-ti më i madh (më diametër). Urani është më i madh në diametër, por më i vogël në peshë së Neptuni.

Urani është perëndi e lashtë grekë e qiejve. Urani ishte i biri dhe shoku i Gaia babai i Cronus (Saturni) dhe e Cyclopes dhe Titans (paraardhësit e perëndive madhështorë).

Urani është planeti parë i zbuluar në kohët modernë, u zbulua nga William Herschel, ndërsa kërkonte në qiell më teleskopin e tij më 13 mars 1781. Urani kishte qënë parë shumë herë më parë, por injoruar thjesht si një yll tjetër. Zbulimi i parë ishte në vitin 1690 kur John Flamsteed i vuri emrin 34 Tauri. Herschel e quajti atë "Sidus Georgium" (Planeti gjeorgjian) në ndër të mbrojtës së tij. Emri Urani ishte propozuar nga Bode, në përputhje më emra të tjerë planetarë nga mitologjia klasikë, por nuk vinin në përdorim të përbashkët deri në 1850.

Urani është vizituar nga vetëm një anije kozmikë, Voyager 2 më 24 Janar 1986.

Në kohën e kalimit nga Voyager 2, poli jugut i Uranit ishte në drejtim direkt nga Dielli. Kjo rezulton në faktin e çuditshëm së rajonet polarë tek Urani marrin më tepër energji nga Dielli së sa nga rajonet e tij ekuatorialë. Megjithatë Urani është më i nxehtë në ekuator së sa në polet e tij.

Në fakt, ka një betejë të vazhdueshme në lidhje më polet tek Urani, Prirja e tij boshtore është pak mbi 90 gradë dhe rrotullimi i tij është i drejtpërdrejtë, ose është pak më pak së 90 gradë. Problemi është së ju duhet të bëni një vijë ndarëse diku, sepse në një rast si Venus ka mosmarrëveshje të vogla, që rrotullimi është më të vërtetë reaksionar (jo një rrotullim i drejtpërdrejtë më një prirje gati 180).

Atmosfera tek Urani është e përbërë më rreth 83 % hidrogjen, 15 % helium dhe lëng natyror 2 %

MERKURI

Mërkuri është planeti më i afërt me Diellin dhe gjithasthu planeti më i vogël në Sistemin Diellor,[1]Mërkuri kryen orbitën rreth Diellit një herë në 87.969 ditë duke kompletuar tre rrotullime rreth aksit në çdo dy orbita.Teknikisht mërkuri është një objekt shumë i shndritshëm, por ai ështe i vështirë të shihet sepse dielli e pengon shumë dritën e tij të duket qartë. Mërkuri është i shndritshëm kur mund të shihet nga Toka, me magnitudën e dukshmërisë nga -2.0 deri 5.5, por nuk shihet me lehtësi për shkak se zakonisht gjendet shumë afër Diellit. Meqë Mërkuri zhduket në shkëlqimin e diellit, në mos nuk ka eklips diellor, Mërkuri mund të shihet vetëm në mëngjes ose në muzgun e mbrëmjes.

TOKA

Toka është planeti i treti i sistemit tonë diellor. Toka është rreth 4.57 miliardë vjet e vjetër, dhe i vetmi planet në sistemin tonë diellor ku është zhvilluar jeta. Toka ka vetëm një satelit natyror: Hënën. Toka peshon 6.000 miliard ton dhe është afër 40.000km rreth ekuatorit. Supozohet që, krijimi i Tokës erdhi si rezultat i ngjarjeve që pasuan Big Bang-un (Shpërthimin e Madh). Sipas kësaj hipoteze, një yll stërmadh, shpërtheu dhe u nda në një pafundësi copash të cilat më pas krijuan galaktikat, dhe sistemet diellore. Në këtë formë u krijua dhe sistemi ynë diellor, nga një grumbullim pluhuri e copash, të cilat duke u sjellë rrotull vetës krijuan Diellin dhe planetët e sistemit të tij. Çdo vit toka goditet nga mijëra meteor me madhësi relativisht të vogël te cilët duke kaluar nëpër atmosferë digjen. Edhe mosha e tokës është përcaktuar nga matja e moshës së njeriut prej këtyre meteorëve, të cilët sipas supozimit janë pjesë e sistemit diellor dhe kanë të njëjtën moshë me tokën.

Aristoteli me zënien e hënës në të pa një hark dhe mendoi dhe tha se toka ka forme të rrumbullaket mirëpo i pari që e vërtetoi se toka është e rrumbullaket ishte Fernando Magelani i cili udhëtoi me anije rreth tokës. Toka ka formë elipsoide. Si pasojë e rrotullimit të tokës rreth boshtit të vet Toka është deformuar ashtu që në dy polet e saj është e shtypur dhe ka marrë formën e një elipsoidi i tillë që rrafshi që e pret Tokën sipas paraleleve pret një rreth ndërsa rrafshi që e pret sipas meridianëve pret një elipsë. Tani ekzistojnë mjete të shumta që e vërtetojnë se toka ka forme të rrumbullaket, që më të rëndësishmet janë fotografitë nga satelitet.

Forma elipsoide e tokës është marr nga dy polet e saj Veriu dhe Jugu sepse forca e gravitetit që e kishte zbuluar shkencëtari anglez Isaac Newton ushtrohen në të dy polet pra forca gravitacionale e veriut kundërvepron me forcën e gravitetit të jugut ose anasjelltas për këtë arsye toka nuk ka formë plotesisht rrethore por elipsoide. Madhësia e tokës është rreth 510.000.000 km². 370 km² (71%) prej tyre janë të mbuluara me ujë kurse 150 km² (29%) janë të mbuluara me tokë. Rrethi i ekuatorit të tokës është pak më i madh se 40.000 km. Rrezja ekuatoriale është 6.378 km kurse ajo polare 6.357 km.

Forma më e saktë e Tokës është apioide (në formë dardhe), me ndihmën e satelitëve artificialë dhe të atyre gjeodetë është konstatuar se shtypshmëria në pole nuk është e njëjtë. Është konstatuar se gjysmëboshtet polarë nuk e kanë gjatësinë të njëjtë. Sipas këtyre të dhënave, forma e vërtetë e Tokës i ngjanë dardhës (apioide) ose formës së zemrës (kardioide).

SATURNI

Saturni ose Shtuni (dikur Shëtuni) një planet i Sistemit Diellor. Ai është planeti i gjashtë për nga largësia nga Dielli. U emërtua sipas zotit romak Saturnus, i quajtur Kronos në mitologjinë greke. Simboli i Saturnit është ♄, që është simboli i drapërit të Saturnusit.[1] Saturni është planeti i dytë për nga madhësia në Sistemin Diellor pas Jupiterit. Si Jupiteri, Urani dhe Neptuni, Saturni është më së shumti i përbërë nga gazet dhe nuk ka një sipërfaqe të ngurtë. Për shkak të kësaj, këta katër planete quhen "gjigantët e gaztë".

Saturni ka 61 satelitë natyrorë (plus 3 të tjerë të pakonfirmuar akoma). Më i madhi është Titani, që është më i madh edhe se planeti Mërkur. Rreth Saturnit ka një numër të madh unazash, të përbëra nga akulli dhe sasi më të vogla shkëmbinjsh dhe pluhur. Saturni është rreth 1.4 miliard kilometra larg nga Dielli. Këtij planeti i duhen 29.5 vjet të Tokës për të kryer një rrotullim të plotë rreth Diellit.

Brendësia e Saturnit është e ngjashme me atë të Jupiterit. Ka një bërthamë të vogël shkëmbore në qendër dhe ajo është shumë e nxehtë; temperatura e tij arrin deri në 15,000K (26,540 °F, 14,730 °C). Është aq nxehtë sa ajo lëshon dy herë e gjysëm herë më shumë nxehtësi sesa sasia që merr nga Diellit.[3] Bërthama është sa gjysma e madhësisë së Tokës, por është më e dendur. Sipër saj ka një shtresë të trashë hdrogjeni metalik, rreth 30,000 km në thellësi. Akoma më sipër kësaj shtrese ka një pjesë të përbërë nga hidrogjeni i lëngshëm dhe heliumi.[7] Bërthama është e rëndë, 9 deri 22 herë më e rëndë se masa e bërthamës së Tokës

JUPITERI

Jupiteri është planeti i 5-të nga Dielli dhe më i madhi nga të gjithë tjerët në galaktikën "Rruga e Qumështit". Jupiteri është më shumë së dy herë më i madh së sa planetët e tjerë, dhe 318 herë më i madh së sa Toka

Jupiteri ka 63 Hëna ose siç quhen ndryshe Satelitë, që rrotullohen rreth tij. Shumica praj tyre janë shumë të vegjël në krahasim më disa nga Hënat e mëdha.

Jupiteri (Zeus për grekët) ishte mbreti i zotave, princi i Olimpit dhe mbrojtës i shtetit romak. Zeus ishte i biri i Cronus (Saturni).

Jupiteri është objekti i katërt që ndriçon në qiell (pas Diellit, Hënës dhe Venus). Ai ka qënë i njohur që nga kohërat prehistorikë si një yll. Në 1610, kur Galileo pa në teleskop ai zbuloi katër Hënat më të mëdha të Jupiterit, Io, Europa, Callisto, Ganymede dhe (tani e njohur si hëna Galilean). Ky ishte zbulimi i parë i një qendre lëvizëse nga Toka. Ky zbulim ishte një pikë kryesor në favor të teorisë heliocentrik të Nikolla Kopernikut dhe studimeve të tij (së bashku më të dhënat e tjera të reja nga teleskopi i tij : faza e Venus dhe malet në Hënë).

Jupiteri është vizituar më parë nga Pioneer 10 në 1973 dhe më vonë nga Pioneer 11, Voyager 1, Voyager 2 dhe Ulysses. Anija/Satelit Galileo orbitron rreth Jupiterit për tetë vjet. Ajo vazhdon të vëzhgohet rregullisht nga syri i teleskopit Hubble.

Planetët më përbërje gazi nuk kanë sipërfaqe të ngurtë, këto materialë janë thjesht më të denduara në thellësi (rrezet dhe diametri korrespondojnë dukë na treguar që është 1 atmosferë). Ajo që në e shohim në këto planetë janë retë e larta (pak mbi nivelin 1 atmosferë).

Jupiteri është rreth 90 % hidrogjen dhe helium 10 % (nga numri i atomeve, % nga 75/25 në masë) më gjurmët e metan, ujë, amoniak dhe shkëmb. Kjo është shumë e afërt më përbërjen e Nebulas Diellorë, nga të cilat i gjithë sistemi diellor u formua. Saturni ka një përbërje të ngjashme, por Urani dhe Neptuni kanë më pak hidrogjen dhe helium. Njohurive tona të brendshme të Jupiterit (dhe planetët e tjerë të gazit) janë shumë të pakta dhe mund të rrinë të tilla për disa kohë. Jupiteri ndoshta ka një bazë të materialit shkëmbor në pjësën e tij më të madhe, prej rreth 10/15 % të masës së Tokës.

MARSI

Marsi ka 2 Hena ose sic quhen ndryshe Satelite te vegjel, qe rrotullohen rreth tij.

Marsi (greqisht: Ares) eshte Zoti i luftes. Planeti ndoshta e mori kete emer per shkak te ngjyres se kuqe, dhe gjithashtu Marsi eshte referuar disa here si Planeti i Kuq. (Nje shenim interesant :Marsi si Zoti Roman ishte nje Zot i bujqesise perpara se te behej i lidhur me Ares greke. Emri i muajit mars vjen nga vete planeti Mars. Marsi ka qene i njohur qe nga koha prehistorike. Sigurisht, kjo eshte studiuar gjeresisht me observatoret . Por edhe me teleskopet shume te medha, Marsi ishte nje objekt i veshtire per t'u pare kjo per shkak te madhesise. Marsi eshte ende nje te nga te preferuarit e shkrimeve te shkencetareve, si vendi me i favorshem ne Sistemin Diellor (perveç Tokes!) per banim te njeriut. Por duke zbuluar akoma me teper rreth planetit te kuq nga Lowell dhe te tjeret , per fat te keq nuk doli ashtu sic e kishin imagjinuar .

Anija e pare qe vizitoi Marsin ishte Mariner 4 ne vitin 1965. Disa te tjere pasuan duke perfshire Mars 2, e cila ishte anija e pare, qe u ul ne Mars , plus dhe dy Landers Viking ne 1976.Fundi i nje pritje 20 vjecare erdhi kur , Mars Pathfinder zbriti me sukses ne Mars me 4 korrik 1997. Ne 2004 ekspedita [b]Mars "Spirit" (shpirti) dhe "Opportunity" (Mundesia) (/b] zbarkoi ne Mars dhe dergoi mbrapa pjese guri dhe substanca gjeologjike dhe shume fotografi. Ato jane ende ne veprim pas me shume se tre vjet ne Mars. Ne 2008, Phoenix zbarkoi ne fushat e veriut per te kerkuar per uje. Jane edhe 3 anije tjera qe po operojne ne kerkime rreth planetit te kuq (Mars Reconnaissance Orbiter, Mars Odyssey, dhe Mars Express)